Αρχαία Ελληνικά Παιχνίδια
1o Μέρος, Παιδικά Παιχνίδια
Με μεγάλη χαρά ανακαλύψαμε την ιστοσελίδα www.ancientgreektoys.gr με διακριτικό τίτλο Αρχαία Ελληνικά Παιχνίδια - Εταιρεία μελέτης αρχαίων και εκπαιδευτικών παιχνιδιών.
Σε μια σειρά από 7 άρθρα θα σας παρουσιάσουμε και τις 7 κατηγορίες όπου οι ερευνητές και δημιουργοί της σελίδας έχουν χωρίσει τα παιχνίδια.
Σε αυτό το πρώτο άρθρο θα σας παρουσιάσουμε τα Παιδικά Παιχνίδια ενώ στο επόμενο άρθρο θα σας παρουσιαστούν τα Παιχνίδια Μαντείας
Σε μια σειρά από 7 άρθρα θα σας παρουσιάσουμε και τις 7 κατηγορίες όπου οι ερευνητές και δημιουργοί της σελίδας έχουν χωρίσει τα παιχνίδια.
Σε αυτό το πρώτο άρθρο θα σας παρουσιάσουμε τα Παιδικά Παιχνίδια ενώ στο επόμενο άρθρο θα σας παρουσιαστούν τα Παιχνίδια Μαντείας
Πεντάλιθα
Το πασίγνωστο και σήμερα παιχνίδι με τις ονομασίες πεντόβολα, πετράβολα, πεντεκούκια, πετράδια και άλλες, ήταν γνωστό στους Έλληνες πιθανόν από τα πανάρχαια χρόνια. Στα πεντάλιθα χρησιμοποιούσαν πέντε λεία μικρά πετραδάκια ή κότσια (αστράγαλοι) ή πέντε μικρά και επίπεδα κομμάτια από όστρακο.
Έχοντας τα πεντάλιθα στην παλάμη τα πετούσαν προς τα πάνω και ταυτόχρονα, ενώ αυτά έπεφταν, γυρνούσαν ανάστροφα την παλάμη προσπαθώντας να πέσουν αυτά πάνω της και να συγκρατηθούν εκεί. Σπανίως γινόταν κάτι τέτοιο και πάντοτε υπήρχαν πεντάλιθα που έπεφταν κάτω. Τότε ο παίκτης έπρεπε να προσπαθήσει με το ελεύθερο χέρι του να μαζέψει τα υπόλοιπα χωρίς να πέσει κάποιο πεντάλιθο από αυτά που ισορροπούσαν στο άλλο χέρι. Αν μάζευε όλα τα πεντάλιθα, κέρδιζε, αν όμως κατά την προσπάθεια κάποιο έπεφτε, τότε έχανε.
Το πασίγνωστο και σήμερα παιχνίδι με τις ονομασίες πεντόβολα, πετράβολα, πεντεκούκια, πετράδια και άλλες, ήταν γνωστό στους Έλληνες πιθανόν από τα πανάρχαια χρόνια. Στα πεντάλιθα χρησιμοποιούσαν πέντε λεία μικρά πετραδάκια ή κότσια (αστράγαλοι) ή πέντε μικρά και επίπεδα κομμάτια από όστρακο.
Έχοντας τα πεντάλιθα στην παλάμη τα πετούσαν προς τα πάνω και ταυτόχρονα, ενώ αυτά έπεφταν, γυρνούσαν ανάστροφα την παλάμη προσπαθώντας να πέσουν αυτά πάνω της και να συγκρατηθούν εκεί. Σπανίως γινόταν κάτι τέτοιο και πάντοτε υπήρχαν πεντάλιθα που έπεφταν κάτω. Τότε ο παίκτης έπρεπε να προσπαθήσει με το ελεύθερο χέρι του να μαζέψει τα υπόλοιπα χωρίς να πέσει κάποιο πεντάλιθο από αυτά που ισορροπούσαν στο άλλο χέρι. Αν μάζευε όλα τα πεντάλιθα, κέρδιζε, αν όμως κατά την προσπάθεια κάποιο έπεφτε, τότε έχανε.
Κουδουνίστρες
Ανάμεσα στα πρώτα δώρα που έπαιρνε το παιδί συμπεριλαμβάνονταν παιχνίδια και μικροαντικείμενα που τα κρεμούσαν στο λαιμό του ως φυλακτά. Στα πρώτα αυτά παιχνίδια περιλαμβάνονταν κουδουνίστρες (σείστρα), κρόταλα (πλαταγές), κουμπαράδες σε σχήμα γουρουνιού και άλλα.
Όλα αυτά είχαν έντονο θρησκευτικό και μαγικό (αποτρεπτικό) χαρακτήρα. Για παράδειγμα, από πολύ παλιά οι άνθρωποι πίστευαν ότι το γουρούνι έφερνε τύχη. Έτσι σε ένα νεογέννητο παιδί συνήθιζαν να χαρίζουν μιαν ασημένια κουδουνίστρα ή έναν κουμπαρά σε σχήμα γουρουνιού. Πίστευαν ότι θα του εξασφάλιζαν καλή τύχη. Με τον κουμπαρά θεωρούσαν ότι τα λίγα κέρματα που έβαζαν μέσα συμβόλιζαν πλούτο και συγχρόνως ήλπιζαν ότι το παιδί θα μάθαινε την αρετή της οικονομίας.
Ανάμεσα στα πρώτα δώρα που έπαιρνε το παιδί συμπεριλαμβάνονταν παιχνίδια και μικροαντικείμενα που τα κρεμούσαν στο λαιμό του ως φυλακτά. Στα πρώτα αυτά παιχνίδια περιλαμβάνονταν κουδουνίστρες (σείστρα), κρόταλα (πλαταγές), κουμπαράδες σε σχήμα γουρουνιού και άλλα.
Όλα αυτά είχαν έντονο θρησκευτικό και μαγικό (αποτρεπτικό) χαρακτήρα. Για παράδειγμα, από πολύ παλιά οι άνθρωποι πίστευαν ότι το γουρούνι έφερνε τύχη. Έτσι σε ένα νεογέννητο παιδί συνήθιζαν να χαρίζουν μιαν ασημένια κουδουνίστρα ή έναν κουμπαρά σε σχήμα γουρουνιού. Πίστευαν ότι θα του εξασφάλιζαν καλή τύχη. Με τον κουμπαρά θεωρούσαν ότι τα λίγα κέρματα που έβαζαν μέσα συμβόλιζαν πλούτο και συγχρόνως ήλπιζαν ότι το παιδί θα μάθαινε την αρετή της οικονομίας.
Θήλαστρα
Το θήλαστρο, που συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πρώτα πρώτα παιχνίδια των παιδιών, χρησίμευε στο τάισμα του μωρού, όπως το σημερινό μπιμπερό. Στα θήλαστρα έδιναν μορφές ζώων, όπως π.χ. γουρουνάκια, σκυλάκια κλπ., τα έβαφαν με ζωηρά χρώματα και έβαζαν στο εσωτερικό τους κάποιο βόλο ή πετραδάκι, ώστε όταν δε λειτουργούσε ως θήλαστρο να μετατρέπεται σε κουδουνίστρα.
Το θήλαστρο, που συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πρώτα πρώτα παιχνίδια των παιδιών, χρησίμευε στο τάισμα του μωρού, όπως το σημερινό μπιμπερό. Στα θήλαστρα έδιναν μορφές ζώων, όπως π.χ. γουρουνάκια, σκυλάκια κλπ., τα έβαφαν με ζωηρά χρώματα και έβαζαν στο εσωτερικό τους κάποιο βόλο ή πετραδάκι, ώστε όταν δε λειτουργούσε ως θήλαστρο να μετατρέπεται σε κουδουνίστρα.
Ώμιλλα
Το παιχνίδι αυτό παιζόταν ως εξής: Τα παιδιά χάρασσαν ένα κύκλο στο έδαφος και από κάποια απόσταση έριχναν είτε αστραγάλους είτε, το πιθανότερο, καρύδια προσπαθώντας τα αντικείμενά τους να παραμείνουν μέσα στον κύκλο, οπότε και νικούσαν.
Αν ο αντίπαλος, ρίχνοντας το δικό του αντικείμενο, εκτόπιζε αυτό του αντιπάλου του και το έβγαζε από τον κύκλο, τότε νικούσε αυτός. Μία διαφορετική εκδοχή της ώμιλλας ήταν να χαράσσονται δύο ή τρείς ομόκεντροι κύκλοι και τότε νικητής ήταν αυτός που βρισκόταν κοντύτερα στον κεντρικό κύκλο.
Οι Ρωμαίοι επίσης δημιούργησαν μία παραλλαγή σύμφωνα με την οποία, αντί για κύκλο, χαράζεται τρίγωνο χωρισμένο με παράλληλλες γραμμές και τα πιο απομακρυσμένα μικρότερα πεδία επέφεραν μεγαλύτερο κέρδος στη βαθμολογία.
Το παιχνίδι αυτό παιζόταν ως εξής: Τα παιδιά χάρασσαν ένα κύκλο στο έδαφος και από κάποια απόσταση έριχναν είτε αστραγάλους είτε, το πιθανότερο, καρύδια προσπαθώντας τα αντικείμενά τους να παραμείνουν μέσα στον κύκλο, οπότε και νικούσαν.
Αν ο αντίπαλος, ρίχνοντας το δικό του αντικείμενο, εκτόπιζε αυτό του αντιπάλου του και το έβγαζε από τον κύκλο, τότε νικούσε αυτός. Μία διαφορετική εκδοχή της ώμιλλας ήταν να χαράσσονται δύο ή τρείς ομόκεντροι κύκλοι και τότε νικητής ήταν αυτός που βρισκόταν κοντύτερα στον κεντρικό κύκλο.
Οι Ρωμαίοι επίσης δημιούργησαν μία παραλλαγή σύμφωνα με την οποία, αντί για κύκλο, χαράζεται τρίγωνο χωρισμένο με παράλληλλες γραμμές και τα πιο απομακρυσμένα μικρότερα πεδία επέφεραν μεγαλύτερο κέρδος στη βαθμολογία.
Γιο Γιο
Το παιχνίδι που σήμερα γνωρίζουμε ως γιο-γιο, από τον ήχο που παράγει όταν παίζεται, αποτελεί αίνιγμα για τον ιστορικό, αφού δεν υπάρχει πουθενά η αρχαία ονομασία του, ενώ η παλαιότερη απεικόνισή του υπάρχει σε εσωτερικό ελληνικής ερυθρόμορφης κύλικας του 500 π.Χ. και δείχνει ένα νέο να παίζει με το παιχνίδι αυτό.
Στην φωτογραφία αριστερά βλέπουμε παίχτη γιο – γιο σε ερυθρόμορφο κύπελλο, 5ος αι. π.Χ. που βρίσκεται στο Βερολίνο, στο Κρατικό Πρωσικό Μουσείο.
Τα γιο-γιο των προγόνων μας ήταν ξύλινα ή μεταλλικά, υπάρχουν όμως στα μουσεία μας και πήλινα που είχαν προσφερθεί σαν αφιερώματα. Σήμερα φαίνεται πως είναι από τα πιο διάσημα παγκοσμίως παιχνίδια, ενώ στην Ελλάδα παίζεται ελάχιστα παρά το γεγονός ότι είναι η χώρα που το εφηύρε.
Στην φώτο που ακολουθεί βλέπουμε ξύλινο γιο – γιο Ρωμαϊκής εποχής, διαμέτρου 6 εκ. που βρίσκεται στην Ντιζόν στο Αρχαιολογικό Μουσείο.
Το παιχνίδι που σήμερα γνωρίζουμε ως γιο-γιο, από τον ήχο που παράγει όταν παίζεται, αποτελεί αίνιγμα για τον ιστορικό, αφού δεν υπάρχει πουθενά η αρχαία ονομασία του, ενώ η παλαιότερη απεικόνισή του υπάρχει σε εσωτερικό ελληνικής ερυθρόμορφης κύλικας του 500 π.Χ. και δείχνει ένα νέο να παίζει με το παιχνίδι αυτό.
Στην φωτογραφία αριστερά βλέπουμε παίχτη γιο – γιο σε ερυθρόμορφο κύπελλο, 5ος αι. π.Χ. που βρίσκεται στο Βερολίνο, στο Κρατικό Πρωσικό Μουσείο.
Τα γιο-γιο των προγόνων μας ήταν ξύλινα ή μεταλλικά, υπάρχουν όμως στα μουσεία μας και πήλινα που είχαν προσφερθεί σαν αφιερώματα. Σήμερα φαίνεται πως είναι από τα πιο διάσημα παγκοσμίως παιχνίδια, ενώ στην Ελλάδα παίζεται ελάχιστα παρά το γεγονός ότι είναι η χώρα που το εφηύρε.
Στην φώτο που ακολουθεί βλέπουμε ξύλινο γιο – γιο Ρωμαϊκής εποχής, διαμέτρου 6 εκ. που βρίσκεται στην Ντιζόν στο Αρχαιολογικό Μουσείο.
Αστραγαλομαντεία
Οι αστράγαλοι ήταν τα αντικείμενα με τα οποία παίζονταν το παιχνίδι αστραγαλισμός, διάφορα παιχνίδια δεξιότητας, τυχερά παιχνίδια, αλλά χρησίμευαν και ως μέσον πρόβλεψης του μέλλοντος και μαντικού χρησμού.
Οι αρχαίοι Έλληνες τα θεωρούσαν επίσης και αποτροπαϊκά και πολλές φορές αποτελούσαν κομμάτια περιδεραίου μαζί με άλλα προφυλακτικά αντικείμενα (amuletum). Σήμερα τους αστραγάλους τους γνωρίζουμε με την ονομασία κότσια, που προέρχεται από την βυζαντινή ορολογία. Είναι άγνωστο πότε έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του ο αστραγαλισμός και, φυσικά, οι αστράγαλοι.
Στην ελληνική γραμματεία, πάντως, η πρώτη αναφορά για τους αστραγάλους γίνεται από τον Όμηρο. Οι αστράγαλοι ήταν ένα από τα πιο αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών. Τους μετέφεραν μέσα σε ένα μικρό καλαθάκι για παιδικά παιχνίδια ή σε ειδικό σακουλάκι από δέρμα ή ύφασμα που λεγόταν φορμίσκος. Οι αστράγαλοι ήταν ή φυσικοί (από οστό γίδας ή αρνιού ή αγελάδας ή ακόμα κι ελαφιού) ή απομιμήσεις από χαλκό, πηλό, σμάλτο, γυαλί, αχάτη, ακόμα και από χρυσό ή ασήμι.
Παρ’ όλα τα στοιχεία που υπάρχουν, δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι για το πώς ακριβώς παίζονταν αυτό το παιχνίδι. Από τις τέσσερις πλευρές του αστραγάλου οι δύο είναι στενές και οι δύο πλατιές. Οι δύο πλατιές ονομάζονταν ανάλογα με το σχήμα τους, η μία «πρανές» (ελαφρώς κυρτή), και η άλλη «ύπτιον» (ελαφρώς κοίλη). Οι δύο στενές πλευρές έχουν μικρή διαφορά: η λίγο εξογκωμένη ονομαζόταν το «χίον», η δε πιεσμένη «το κώον». Σημασία στο παιχνίδι είχε η πλευρά με την οποία ο αστράγαλος άγγιζε το έδαφος και όχι, όπως σήμερα, η πλευρά με την οποία βλέπουμε το κότσι.
Έτσι ανάλογα με την πλευρά που άγγιζε το έδαφος το κότσι, οι βολές, τέσσερις τον αριθμό, από τον αριθμό των πλευρών, ονομάζονταν κώος, χίος, ύπτιος και πρανής. Το «κώον» έπαιρνε 6 βαθμούς, η δε αντίθετη πλευρά, το «χίον», έπαιρνε 1, που ήταν και ο μικρότερος βαθμός του αστραγάλου. Από τις δύο πλατιές πλευρές το «ύπτιον» έπαιρνε 3 βαθμούς και το «πρανές» 4. Έτσι τα δύο ζεύγη των πλευρών ισοδυναμούσαν σε βαθμούς (κώον 6 + χίον 1 = 7, ύπτιον 3 + πρανές 4 =7). Ο χίος ονομαζόταν και κύων, ο δε κώος λεγόταν και εξίτης από τον αριθμό 6 με τον οποίο ισοδυναμούσε. Με βάση τα προηγούμενα, η πιο άσχημη βολή ήταν εκείνη που έφερνε το 1 και λεγόταν «κύων» ή «γύπας».
Είναι όμως σίγουρο πως η αξία της ριξιάς δεν εξαρτιόταν μόνο από το άθροισμα των βαθμών. Φαίνεται πως γίνονταν ειδικές συμφωνίες που απέδιδαν σε ορισμένα αθροίσματα μία ανώτερη ή μία κατώτερη αξία. Ήταν ίσως γι αυτό που οι τιμές δεν σημειώνονταν στα κότσια όπως στα ζάρια. Οι παίκτες ήταν έτσι ελεύθεροι να αποδίδουν τις τιμές που είχαν προσυμφωνήσει. Από την άλλη μεριά , πολλά κότσια που βρέθηκαν σε ανασκαφές φέρουν πάνω τους σχήματα, γράμματα ή λέξεις, που μάλλον έχουν να κάνουν με αυτές τις συμφωνίες.
Οι αρχαίοι κατέφευγαν συχνά στους αστραγάλους για να πάρουν κάποιο χρησμό βάσει κάποιων προκαθορισμένων και ουσιαστικά άγνωστων σε μας προϋποθέσεων. Πιθανότατα οι όροι αυτοί είχαν να κάνουν με τις βολές, το συνδυασμό των αριθμών κλπ., όμως είναι γενικά αποδεκτό ότι συνδέθηκαν με την μαντεία. Λόγω του γεγονότος ότι παίζονταν κυρίως από παιδιά κι ανέμελους νέους, έγινε το σύμβολο της ξένοιαστης και ανέμελης νεότητας. Είναι το σύμβολο της Αφροδίτης και των Χαρίτων.
Για τον ίδιο λόγο θεωρούνταν ότι προστάτευε τους ανθρώπους από πονηρές επιδράσεις, όπως από το κακό μάτι. Είναι ένα αποτελεσματικό αποτρόπαιο και είναι καλό να τα έχει κανείς πάντα πάνω του.
Οι αστράγαλοι ήταν τα αντικείμενα με τα οποία παίζονταν το παιχνίδι αστραγαλισμός, διάφορα παιχνίδια δεξιότητας, τυχερά παιχνίδια, αλλά χρησίμευαν και ως μέσον πρόβλεψης του μέλλοντος και μαντικού χρησμού.
Οι αρχαίοι Έλληνες τα θεωρούσαν επίσης και αποτροπαϊκά και πολλές φορές αποτελούσαν κομμάτια περιδεραίου μαζί με άλλα προφυλακτικά αντικείμενα (amuletum). Σήμερα τους αστραγάλους τους γνωρίζουμε με την ονομασία κότσια, που προέρχεται από την βυζαντινή ορολογία. Είναι άγνωστο πότε έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του ο αστραγαλισμός και, φυσικά, οι αστράγαλοι.
Στην ελληνική γραμματεία, πάντως, η πρώτη αναφορά για τους αστραγάλους γίνεται από τον Όμηρο. Οι αστράγαλοι ήταν ένα από τα πιο αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών. Τους μετέφεραν μέσα σε ένα μικρό καλαθάκι για παιδικά παιχνίδια ή σε ειδικό σακουλάκι από δέρμα ή ύφασμα που λεγόταν φορμίσκος. Οι αστράγαλοι ήταν ή φυσικοί (από οστό γίδας ή αρνιού ή αγελάδας ή ακόμα κι ελαφιού) ή απομιμήσεις από χαλκό, πηλό, σμάλτο, γυαλί, αχάτη, ακόμα και από χρυσό ή ασήμι.
Παρ’ όλα τα στοιχεία που υπάρχουν, δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι για το πώς ακριβώς παίζονταν αυτό το παιχνίδι. Από τις τέσσερις πλευρές του αστραγάλου οι δύο είναι στενές και οι δύο πλατιές. Οι δύο πλατιές ονομάζονταν ανάλογα με το σχήμα τους, η μία «πρανές» (ελαφρώς κυρτή), και η άλλη «ύπτιον» (ελαφρώς κοίλη). Οι δύο στενές πλευρές έχουν μικρή διαφορά: η λίγο εξογκωμένη ονομαζόταν το «χίον», η δε πιεσμένη «το κώον». Σημασία στο παιχνίδι είχε η πλευρά με την οποία ο αστράγαλος άγγιζε το έδαφος και όχι, όπως σήμερα, η πλευρά με την οποία βλέπουμε το κότσι.
Έτσι ανάλογα με την πλευρά που άγγιζε το έδαφος το κότσι, οι βολές, τέσσερις τον αριθμό, από τον αριθμό των πλευρών, ονομάζονταν κώος, χίος, ύπτιος και πρανής. Το «κώον» έπαιρνε 6 βαθμούς, η δε αντίθετη πλευρά, το «χίον», έπαιρνε 1, που ήταν και ο μικρότερος βαθμός του αστραγάλου. Από τις δύο πλατιές πλευρές το «ύπτιον» έπαιρνε 3 βαθμούς και το «πρανές» 4. Έτσι τα δύο ζεύγη των πλευρών ισοδυναμούσαν σε βαθμούς (κώον 6 + χίον 1 = 7, ύπτιον 3 + πρανές 4 =7). Ο χίος ονομαζόταν και κύων, ο δε κώος λεγόταν και εξίτης από τον αριθμό 6 με τον οποίο ισοδυναμούσε. Με βάση τα προηγούμενα, η πιο άσχημη βολή ήταν εκείνη που έφερνε το 1 και λεγόταν «κύων» ή «γύπας».
Είναι όμως σίγουρο πως η αξία της ριξιάς δεν εξαρτιόταν μόνο από το άθροισμα των βαθμών. Φαίνεται πως γίνονταν ειδικές συμφωνίες που απέδιδαν σε ορισμένα αθροίσματα μία ανώτερη ή μία κατώτερη αξία. Ήταν ίσως γι αυτό που οι τιμές δεν σημειώνονταν στα κότσια όπως στα ζάρια. Οι παίκτες ήταν έτσι ελεύθεροι να αποδίδουν τις τιμές που είχαν προσυμφωνήσει. Από την άλλη μεριά , πολλά κότσια που βρέθηκαν σε ανασκαφές φέρουν πάνω τους σχήματα, γράμματα ή λέξεις, που μάλλον έχουν να κάνουν με αυτές τις συμφωνίες.
Οι αρχαίοι κατέφευγαν συχνά στους αστραγάλους για να πάρουν κάποιο χρησμό βάσει κάποιων προκαθορισμένων και ουσιαστικά άγνωστων σε μας προϋποθέσεων. Πιθανότατα οι όροι αυτοί είχαν να κάνουν με τις βολές, το συνδυασμό των αριθμών κλπ., όμως είναι γενικά αποδεκτό ότι συνδέθηκαν με την μαντεία. Λόγω του γεγονότος ότι παίζονταν κυρίως από παιδιά κι ανέμελους νέους, έγινε το σύμβολο της ξένοιαστης και ανέμελης νεότητας. Είναι το σύμβολο της Αφροδίτης και των Χαρίτων.
Για τον ίδιο λόγο θεωρούνταν ότι προστάτευε τους ανθρώπους από πονηρές επιδράσεις, όπως από το κακό μάτι. Είναι ένα αποτελεσματικό αποτρόπαιο και είναι καλό να τα έχει κανείς πάντα πάνω του.
Αμαξίς
Η αμαξίς ήταν παιχνίδι –αντικείμενο, που διατηρήθηκε με την ίδια ονομασία και στο Βυζάντιο. Σήμερα το γνωρίζουμε ως αμαξάκι ή καροτσάκι. Επρόκειτο για παιχνίδι μικρών παιδιών, κυρίως αγοριών 6-8 χρονών το πολύ.
Σε διάφορα αγγεία απεικονίζονται προχειροφτιαγμένα αμαξάκια, ομοιώματα μικρών αρμάτων με δύο ρόδες, που συνήθως το σέρνει ένα παιδί κουβαλώντας μέσα σε αυτό ένα ζωάκι (π.χ. ένα κουνέλι).
Στην φωτογραφία αριστερά διακρίνουμε αμαξί σε Ερυθρόμορφο χου του 5ου αι. π.Χ. που βρίσκετα στις Βρυξέλλες, στο Βσιλικό Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας
Η αμαξίς ήταν παιχνίδι –αντικείμενο, που διατηρήθηκε με την ίδια ονομασία και στο Βυζάντιο. Σήμερα το γνωρίζουμε ως αμαξάκι ή καροτσάκι. Επρόκειτο για παιχνίδι μικρών παιδιών, κυρίως αγοριών 6-8 χρονών το πολύ.
Σε διάφορα αγγεία απεικονίζονται προχειροφτιαγμένα αμαξάκια, ομοιώματα μικρών αρμάτων με δύο ρόδες, που συνήθως το σέρνει ένα παιδί κουβαλώντας μέσα σε αυτό ένα ζωάκι (π.χ. ένα κουνέλι).
Στην φωτογραφία αριστερά διακρίνουμε αμαξί σε Ερυθρόμορφο χου του 5ου αι. π.Χ. που βρίσκετα στις Βρυξέλλες, στο Βσιλικό Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας
Αιώρα η βραχιόνιος
Το παιχνίδι που γνωρίζουμε με την ονομασία αιώρα η βραχιόνιος είναι παιχνίδι αιωρισμού διαφορετικό από την αιώρα. Δεν χρησιμοποιούνταν καθόλου σχοινιά, αλλά μια μεγάλη σανίδα που οι αρχαίοι την ονόμαζαν πέταυρον. Παράλληλα η αιώρα η βραχιόνιος είναι και γυμναστικό όργανο. Το παιχνίδι γνώρισε μεγάλη διάδοση τόσο στον ελληνικό κόσμο όσο και στον ρωμαϊκό, παιζόταν δε και στο Βυζάντιο με την ίδια ονομασία. Διασώζεται μέχρι σήμερα με την ονομασία τραμπάλα
Το παιχνίδι που γνωρίζουμε με την ονομασία αιώρα η βραχιόνιος είναι παιχνίδι αιωρισμού διαφορετικό από την αιώρα. Δεν χρησιμοποιούνταν καθόλου σχοινιά, αλλά μια μεγάλη σανίδα που οι αρχαίοι την ονόμαζαν πέταυρον. Παράλληλα η αιώρα η βραχιόνιος είναι και γυμναστικό όργανο. Το παιχνίδι γνώρισε μεγάλη διάδοση τόσο στον ελληνικό κόσμο όσο και στον ρωμαϊκό, παιζόταν δε και στο Βυζάντιο με την ίδια ονομασία. Διασώζεται μέχρι σήμερα με την ονομασία τραμπάλα
Αιώρα
Πανάρχαιο παιχνίδι που στην αρχαία Ελλάδα το συναντούμε με την ονομασία αιώρα ή σειρά, στο Βυζάντιο ως αιώρα κρεμάστρα, ενώ σήμερα είναι γνωστό ως κούνια.
Παιζόταν κυρίως από κορίτσια και μικρά αγόρια. Κατασκευαζόταν με μονό ή πολλαπλό σκοινί του οποίου τα δύο άκρα δένονταν σε ένα γερό κλαδί δέντρου ή σε κάποια οριζόντια δοκό, είτε από το υπέρθυρο της πόρτας ή από όπου ήταν δυνατό, σχηματίζοντας έτσι ένα U.
Συνήθως στο σημείο που καθόταν το παιδί τοποθετούσαν γύρω γύρω από το σκοινί ένα παχύ ύφασμα ώστε να δημιουργήσει ένα πρόχειρο κάθισμα. Στην παραλλαγή της αιώρας που γνωρίζουμε ως πέταυρον, την πρόχειρη μορφή καθίσματος, έχει αντικαταστήσει μια σανίδα λεπτή και μακριά, κατάλληλα και γερά προσαρμοσμένη πάνω στο σχοινί.
Η σανίδα αυτή ονομαζόταν πέταυρον, εξ ου και η ονομασία αυτού του τύπου αιώρας, κάνει δε το παιχνίδι πολύ πιο ευχάριστο, αλλά δίνει και την δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί και ως γυμναστικό όργανο.
Το παιχνίδι αυτό υποκρύπτει και εμπεριέχει έντονες θρησκευτικές αλληγορίες και από τους μύθους που το συνοδεύουν διαπιστώνουμε ότι όλη η ιστορία της είναι ταυτισμένη με τη διονυσιακή λατρεία και την αποδοχή της εκ μέρους των Αθηναίων.
Πανάρχαιο παιχνίδι που στην αρχαία Ελλάδα το συναντούμε με την ονομασία αιώρα ή σειρά, στο Βυζάντιο ως αιώρα κρεμάστρα, ενώ σήμερα είναι γνωστό ως κούνια.
Παιζόταν κυρίως από κορίτσια και μικρά αγόρια. Κατασκευαζόταν με μονό ή πολλαπλό σκοινί του οποίου τα δύο άκρα δένονταν σε ένα γερό κλαδί δέντρου ή σε κάποια οριζόντια δοκό, είτε από το υπέρθυρο της πόρτας ή από όπου ήταν δυνατό, σχηματίζοντας έτσι ένα U.
Συνήθως στο σημείο που καθόταν το παιδί τοποθετούσαν γύρω γύρω από το σκοινί ένα παχύ ύφασμα ώστε να δημιουργήσει ένα πρόχειρο κάθισμα. Στην παραλλαγή της αιώρας που γνωρίζουμε ως πέταυρον, την πρόχειρη μορφή καθίσματος, έχει αντικαταστήσει μια σανίδα λεπτή και μακριά, κατάλληλα και γερά προσαρμοσμένη πάνω στο σχοινί.
Η σανίδα αυτή ονομαζόταν πέταυρον, εξ ου και η ονομασία αυτού του τύπου αιώρας, κάνει δε το παιχνίδι πολύ πιο ευχάριστο, αλλά δίνει και την δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί και ως γυμναστικό όργανο.
Το παιχνίδι αυτό υποκρύπτει και εμπεριέχει έντονες θρησκευτικές αλληγορίες και από τους μύθους που το συνοδεύουν διαπιστώνουμε ότι όλη η ιστορία της είναι ταυτισμένη με τη διονυσιακή λατρεία και την αποδοχή της εκ μέρους των Αθηναίων.
Κλείνοντας το πρώτο άρθρο αυτής της σειράς θα ήθελα να σας αναφέρω πως φυσικά υπάρχουν και άλλα παιχνίδια παιδικά παιχνίδα τα οποία ακόμα ερευνόνται ή δεν έχουν αποκαλυφθεί στα μάτια μας. Οι καταπληκτικές φωτογραφίες είναι του κ. Χ.Δ.Λάζου.
Δημοσίευση 25/09/2013 πηγή ancientgreektoys.gr σχόλιο administrator (19:50)