Αρχαία Ελληνικά Παιχνίδια
2ο Μέρος, Παιχνίδια Μαντείας
Με μεγάλη χαρά ανακαλύψαμε την ιστοσελίδα www.ancientgreektoys.gr με διακριτικό τίτλο Αρχαία Ελληνικά Παιχνίδια - Εταιρεία μελέτης αρχαίων και εκπαιδευτικών παιχνιδιών.
Σε μια σειρά από 7 άρθρα θα σας παρουσιάσουμε και τις 7 κατηγορίες όπου οι ερευνητές και δημιουργοί της σελίδας έχουν χωρίσει τα παιχνίδια.
Σε αυτό το δεύτερο άρθρο θα σας παρουσιάσουμε τα Παιχνίδια Μαντείας ενώ στο επόμενο άρθρο θα σας παρουσιαστούν τα Παιχνίδια Στρατηγικής.
Σε μια σειρά από 7 άρθρα θα σας παρουσιάσουμε και τις 7 κατηγορίες όπου οι ερευνητές και δημιουργοί της σελίδας έχουν χωρίσει τα παιχνίδια.
Σε αυτό το δεύτερο άρθρο θα σας παρουσιάσουμε τα Παιχνίδια Μαντείας ενώ στο επόμενο άρθρο θα σας παρουσιαστούν τα Παιχνίδια Στρατηγικής.
Διαβάστε κάνοντας κλικ ΕΔΩ το 1ο μέρος της σειράς των 7 άρθρων.
Κυβομαντεία
Η χρήση των ζαριών κάποια στιγμή αξιοποιήθηκε και ως μια μορφή μαντείας κι έτσι τα ζάρια όπως και οι αστράγαλοι χρησιμοποιούνταν στους ναούς για την εξαγωγή χρησμών και η κυβομαντεία εξελίχθηκε σε σημαντικό είδος μαντικής τέχνης. Χωρίς να γνωρίζουμε λεπτομέρειες για τις αρχαίες μεθόδους της κυβομαντείας, σύγχρονοι ερευνητές προτείνουν μία μέθοδο σύμφωνα με την οποία ένα ζευγάρι ζάρια, ή τρία, και ένα κομμάτι ύφασμα με ζωγραφισμένο ένα κύκλο περίπου τριάντα πόντων, είναι όλα τα απαραίτητα εφόδια για την εξάσκηση αυτής της μορφής μαντείας.
Η διαδικασία της μαντείας μέσω των ζαριών είναι η εξής: Τα ζάρια τοποθετούνται μέσα στο κήθιον, το οποίο κρατιέται με το αριστερό χέρι και ,αφού ο ερωτών συντάξει την ερώτηση και την εκφέρει σιωπηλά ή δυνατά, το ανακινεί. Μετά με το δεξί χέρι ρίχνει τα ζάρια πάνω στην επίπεδη επιφάνεια με τον χαραγμένο κύκλο.
Αν κάποιο από τα ζάρια πέσει έξω από τον κύκλο δεν υπολογίζεται ως αριθμός ενώ αν και τα δύο ζάρια πέσουν έξω, τότε η ρήψη πρέπει να επαναληφθεί. Εάν αυτό συμβεί δύο φορές τότε η προσπάθεια πρέπει να σταματήσει και να επαναληφθεί σε διαφορετικό χρόνο, αφού αυτό θα μπορούσε να συμβολίζει έναν κακό οιωνό για αυτούς που εμπλέκονται. Όταν και τα δύο ζάρια πέφτουν έξω από τον κύκλο τότε μια διαφωνία ή ρήξη μπορεί να είναι προ των πυλών.
Επιπλέον μερικοί χρήστες της μεθόδου ισχυρίζονται ότι η πρακτική αυτή δεν πρέπει να χρησιμοποιείται τη Δευτέρα ή την Τετάρτη, με πολύ ζεστό καιρό ή όταν μια καταιγίδα βρίσκεται σε εξέλιξη. Παρότι αυτή η μέθοδος μαντείας μοιάζει λίγο παράλογη, οι θιασώτες της ισχυρίζονται ότι τα ζάρια ποτέ δεν ψεύδονται και ότι η χρησμοδοσία πρέπει να εξασκείται σε πλήρη ησυχία.
ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΥΟ ΖΑΡΙΑ, ΤΟ ΔΩΔΕΚΑΕΔΡΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΔΥΟ ΑΣΤΡΑΓΑΛΟΥΣ
Ι. Η απάντηση στην ερώτηση είναι ΝΑΙ (αυτό μπορεί να συμβεί όταν το ένα ζάρι πέφτει έξω από τον κύκλο)
ΙΙ. Η απάντηση στην ερώτηση είναι ΟΧΙ.
ΙΙΙ. Η απάντηση στην ερώτηση……………….
Σε περίπτωση που ενδιαφέρεστε για το Αρχαίο Ελληνικό σύστημα μαντείας με τους δυο κύβους παρακαλώ επικοινωνήστε με την εταιρεία μας.
Οι παρακάτω απαντήσεις αφορούν τη διαδικασία με τα τρία ζάρια ή κότσια ή με ένα δεκαοκτάεδρο, η οποία βασίστηκε σε ένα σύστημα που προέρχεται από την παράδοση του Θιβέτ και εξελίχθηκε σε σύγχρονο τρόπο μαντείας βασικά στην Αμερική. Η πρακτική είναι ίδια με το σύστημα των δύο ζαριών όπου όταν ένα ζάρι πέσει έξω από τον κύκλο, δεν υπολογίζεται. Εδώ σαν επιπλέον οιωνός λογίζεται και η περίπτωση όπου κάποιο από τα ζάρια στέκεται πάνω από κάποιο άλλο, οπότε θεωρείται ότι ο ερωτών θα λάβει ένα δώρο ή κάτι άλλο μεγάλης αξίας.
ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΖΑΡΙΩΝ, ΤΟΥ ΔΕΚΑΟΚΤΑΕΔΡΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΑΣΤΡΑΓΑΛΩΝ :
Ι. Πιθανά προβλήματα μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον.
ΙΙ. Ξανασκέψου την κατάστασή σου, δεν είναι όλες οι παράμετροι ορατές.
ΙΙΙ. Μία ευχάριστη ……………...
Η χρήση των ζαριών κάποια στιγμή αξιοποιήθηκε και ως μια μορφή μαντείας κι έτσι τα ζάρια όπως και οι αστράγαλοι χρησιμοποιούνταν στους ναούς για την εξαγωγή χρησμών και η κυβομαντεία εξελίχθηκε σε σημαντικό είδος μαντικής τέχνης. Χωρίς να γνωρίζουμε λεπτομέρειες για τις αρχαίες μεθόδους της κυβομαντείας, σύγχρονοι ερευνητές προτείνουν μία μέθοδο σύμφωνα με την οποία ένα ζευγάρι ζάρια, ή τρία, και ένα κομμάτι ύφασμα με ζωγραφισμένο ένα κύκλο περίπου τριάντα πόντων, είναι όλα τα απαραίτητα εφόδια για την εξάσκηση αυτής της μορφής μαντείας.
Η διαδικασία της μαντείας μέσω των ζαριών είναι η εξής: Τα ζάρια τοποθετούνται μέσα στο κήθιον, το οποίο κρατιέται με το αριστερό χέρι και ,αφού ο ερωτών συντάξει την ερώτηση και την εκφέρει σιωπηλά ή δυνατά, το ανακινεί. Μετά με το δεξί χέρι ρίχνει τα ζάρια πάνω στην επίπεδη επιφάνεια με τον χαραγμένο κύκλο.
Αν κάποιο από τα ζάρια πέσει έξω από τον κύκλο δεν υπολογίζεται ως αριθμός ενώ αν και τα δύο ζάρια πέσουν έξω, τότε η ρήψη πρέπει να επαναληφθεί. Εάν αυτό συμβεί δύο φορές τότε η προσπάθεια πρέπει να σταματήσει και να επαναληφθεί σε διαφορετικό χρόνο, αφού αυτό θα μπορούσε να συμβολίζει έναν κακό οιωνό για αυτούς που εμπλέκονται. Όταν και τα δύο ζάρια πέφτουν έξω από τον κύκλο τότε μια διαφωνία ή ρήξη μπορεί να είναι προ των πυλών.
Επιπλέον μερικοί χρήστες της μεθόδου ισχυρίζονται ότι η πρακτική αυτή δεν πρέπει να χρησιμοποιείται τη Δευτέρα ή την Τετάρτη, με πολύ ζεστό καιρό ή όταν μια καταιγίδα βρίσκεται σε εξέλιξη. Παρότι αυτή η μέθοδος μαντείας μοιάζει λίγο παράλογη, οι θιασώτες της ισχυρίζονται ότι τα ζάρια ποτέ δεν ψεύδονται και ότι η χρησμοδοσία πρέπει να εξασκείται σε πλήρη ησυχία.
ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΥΟ ΖΑΡΙΑ, ΤΟ ΔΩΔΕΚΑΕΔΡΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΔΥΟ ΑΣΤΡΑΓΑΛΟΥΣ
Ι. Η απάντηση στην ερώτηση είναι ΝΑΙ (αυτό μπορεί να συμβεί όταν το ένα ζάρι πέφτει έξω από τον κύκλο)
ΙΙ. Η απάντηση στην ερώτηση είναι ΟΧΙ.
ΙΙΙ. Η απάντηση στην ερώτηση……………….
Σε περίπτωση που ενδιαφέρεστε για το Αρχαίο Ελληνικό σύστημα μαντείας με τους δυο κύβους παρακαλώ επικοινωνήστε με την εταιρεία μας.
Οι παρακάτω απαντήσεις αφορούν τη διαδικασία με τα τρία ζάρια ή κότσια ή με ένα δεκαοκτάεδρο, η οποία βασίστηκε σε ένα σύστημα που προέρχεται από την παράδοση του Θιβέτ και εξελίχθηκε σε σύγχρονο τρόπο μαντείας βασικά στην Αμερική. Η πρακτική είναι ίδια με το σύστημα των δύο ζαριών όπου όταν ένα ζάρι πέσει έξω από τον κύκλο, δεν υπολογίζεται. Εδώ σαν επιπλέον οιωνός λογίζεται και η περίπτωση όπου κάποιο από τα ζάρια στέκεται πάνω από κάποιο άλλο, οπότε θεωρείται ότι ο ερωτών θα λάβει ένα δώρο ή κάτι άλλο μεγάλης αξίας.
ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΖΑΡΙΩΝ, ΤΟΥ ΔΕΚΑΟΚΤΑΕΔΡΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΑΣΤΡΑΓΑΛΩΝ :
Ι. Πιθανά προβλήματα μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον.
ΙΙ. Ξανασκέψου την κατάστασή σου, δεν είναι όλες οι παράμετροι ορατές.
ΙΙΙ. Μία ευχάριστη ……………...
Ρόμβος
Ο ρόμβος που ταυτιζόταν συχνά με την ίυγγα, είναι ένα παρεμφερές με αυτήν παιχνίδι, που είχε να κάνει με την ερωτική μαντεία και την μαγεία. Σε αντίθεση με την ίυγγα, που ήταν τροχός ή στρογγυλός δίσκος, ο ρόμβος αποτελούνταν από δύο ισόπλευρα τρίγωνα ενωμένα στην βάση τους, που σχημάτιζαν ένα λοξό, ισόπλευρο παραλληλόγραμμο.
Ήταν όργανο ερωτικής γοητείας, που χρησιμοποιόταν στην διάρκεια των Διονυσιακών μυστηρίων. Φαίνεται ότι επειδή είχε την δυνατότητα να περιστρέφεται, πήρε την ονομασία ρόμβος, από το ελληνικό ρήμα ρέμβω (=περιστρέφομαι) και ακριβώς λόγω αυτής της ιδιότητας ή ικανότητας περιστροφής, ρόμβοι ονομάστηκαν και όσα αντικείμενα μπορούσαν να περιστραφούν, όπως η ίυγγα, ο στρόμβος (σβούρα) ή το αδράχτι.
Το ρομβοειδές σχήμα και η περιστροφική κίνηση ταυτίστηκαν με τη μαγεία γιατί φαίνεται πως τις συνέδεε κάποια πεποίθηση που υπήρχε στην αρχαιότητα για την κυκλική κίνηση, την οποία διευκόλυνε αυτό το σχήμα. Έτσι η ονομασία ρόμβος χρησιμοποιείται από τους συγγραφείς κυρίως με τη σημασία ενός οργάνου μαγείας.
Ο ρόμβος που ταυτιζόταν συχνά με την ίυγγα, είναι ένα παρεμφερές με αυτήν παιχνίδι, που είχε να κάνει με την ερωτική μαντεία και την μαγεία. Σε αντίθεση με την ίυγγα, που ήταν τροχός ή στρογγυλός δίσκος, ο ρόμβος αποτελούνταν από δύο ισόπλευρα τρίγωνα ενωμένα στην βάση τους, που σχημάτιζαν ένα λοξό, ισόπλευρο παραλληλόγραμμο.
Ήταν όργανο ερωτικής γοητείας, που χρησιμοποιόταν στην διάρκεια των Διονυσιακών μυστηρίων. Φαίνεται ότι επειδή είχε την δυνατότητα να περιστρέφεται, πήρε την ονομασία ρόμβος, από το ελληνικό ρήμα ρέμβω (=περιστρέφομαι) και ακριβώς λόγω αυτής της ιδιότητας ή ικανότητας περιστροφής, ρόμβοι ονομάστηκαν και όσα αντικείμενα μπορούσαν να περιστραφούν, όπως η ίυγγα, ο στρόμβος (σβούρα) ή το αδράχτι.
Το ρομβοειδές σχήμα και η περιστροφική κίνηση ταυτίστηκαν με τη μαγεία γιατί φαίνεται πως τις συνέδεε κάποια πεποίθηση που υπήρχε στην αρχαιότητα για την κυκλική κίνηση, την οποία διευκόλυνε αυτό το σχήμα. Έτσι η ονομασία ρόμβος χρησιμοποιείται από τους συγγραφείς κυρίως με τη σημασία ενός οργάνου μαγείας.
Κότταβος
Το κατ’ εξοχήν παιχνίδι ερωτικής μαντείας ήταν ο κότταβος, που παιζόταν στη διάρκεια των συμποσίων και μόνο. Η βασική του μορφή ήταν να ρίξουν εύστοχα στάλες κρασιού σε μια λεκάνη με νερό, απευθύνοντας μια ευχή.
Υποτίθεται ότι αυτός στον οποίο απευθυνόταν η ευχή την αποδεχόταν κι έτσι δημιουργούνταν τα ερωτικά ζευγάρια. Υπάρχει όμως κάτι παράδοξο στον κότταβο. Παιζόταν μόνο για 300 χρόνια, από το 4ο π.Χ. αιώνα και μετά εξαφανίστηκε
Αριστερά στην φωτογραφία βλέπουμε μία Ερυθρόμορφη οινοχόη από την Ταρκύνια, 5ος αι. π.Χ. που βρίσκεται στο Βερολίνο, στο κρατικό μουσείο.
Το κατ’ εξοχήν παιχνίδι ερωτικής μαντείας ήταν ο κότταβος, που παιζόταν στη διάρκεια των συμποσίων και μόνο. Η βασική του μορφή ήταν να ρίξουν εύστοχα στάλες κρασιού σε μια λεκάνη με νερό, απευθύνοντας μια ευχή.
Υποτίθεται ότι αυτός στον οποίο απευθυνόταν η ευχή την αποδεχόταν κι έτσι δημιουργούνταν τα ερωτικά ζευγάρια. Υπάρχει όμως κάτι παράδοξο στον κότταβο. Παιζόταν μόνο για 300 χρόνια, από το 4ο π.Χ. αιώνα και μετά εξαφανίστηκε
Αριστερά στην φωτογραφία βλέπουμε μία Ερυθρόμορφη οινοχόη από την Ταρκύνια, 5ος αι. π.Χ. που βρίσκεται στο Βερολίνο, στο κρατικό μουσείο.
Ίυγγα
Πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα παιχνίδια της αρχαιότητας, ταυτισμένο απόλυτα με την ερωτική μαντεία. Δεν γνωρίζουμε αν παιζόταν επί ρωμαϊκής περιόδου ούτε και επί βυζαντινής. Εν τούτοις έφτασε ως τις μέρες μας με ονομασία που μας είναι άγνωστη. Στη Στερεά Ελλάδα το ονομάζουν φρομούζα από το φρομάζω, ρήμα που προέρχεται από το χαρακτηριστικό ήχο του παιχνιδιού.
Το όνομα ίυγξ στην καθημερινή γλώσσα σήμαινε το καθετί που είχε την δύναμη να σαγηνεύει ή να ασκεί έλξη, όπως η γοητεία του λόγου και της ποίησης, η γοητεία της ομορφιάς και οι επικλήσεις. Έτσι υπάρχουν αρκετά μυθολογικά και φιλολογικά παραδείγματα που σχετίζουν την ίυγγα με την μαγεία και, από διάφορα στοιχεία που έχουμε, φαίνεται ότι πάνω στο δίσκο ή στον τροχό της ίυγγας χάραζαν κάποιες αφιερώσεις ή μαγικές επικλήσεις.
Στην φωτογραφία αριστερά βλέπουμε Αναπαράσταση Ίυγγας από αγγείο.
Πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα παιχνίδια της αρχαιότητας, ταυτισμένο απόλυτα με την ερωτική μαντεία. Δεν γνωρίζουμε αν παιζόταν επί ρωμαϊκής περιόδου ούτε και επί βυζαντινής. Εν τούτοις έφτασε ως τις μέρες μας με ονομασία που μας είναι άγνωστη. Στη Στερεά Ελλάδα το ονομάζουν φρομούζα από το φρομάζω, ρήμα που προέρχεται από το χαρακτηριστικό ήχο του παιχνιδιού.
Το όνομα ίυγξ στην καθημερινή γλώσσα σήμαινε το καθετί που είχε την δύναμη να σαγηνεύει ή να ασκεί έλξη, όπως η γοητεία του λόγου και της ποίησης, η γοητεία της ομορφιάς και οι επικλήσεις. Έτσι υπάρχουν αρκετά μυθολογικά και φιλολογικά παραδείγματα που σχετίζουν την ίυγγα με την μαγεία και, από διάφορα στοιχεία που έχουμε, φαίνεται ότι πάνω στο δίσκο ή στον τροχό της ίυγγας χάραζαν κάποιες αφιερώσεις ή μαγικές επικλήσεις.
Στην φωτογραφία αριστερά βλέπουμε Αναπαράσταση Ίυγγας από αγγείο.
Αστραγαλομαντεία
Οι αστράγαλοι ήταν τα αντικείμενα με τα οποία παίζονταν το παιχνίδι αστραγαλισμός, διάφορα παιχνίδια δεξιότητας, τυχερά παιχνίδια, αλλά χρησίμευαν και ως μέσον πρόβλεψης του μέλλοντος και μαντικού χρησμού. Οι αρχαίοι Έλληνες τα θεωρούσαν επίσης και αποτροπαϊκά και πολλές φορές αποτελούσαν κομμάτια περιδεραίου μαζί με άλλα προφυλακτικά αντικείμενα (amuletum).
Σήμερα τους αστραγάλους τους γνωρίζουμε με την ονομασία κότσια, που προέρχεται από την βυζαντινή ορολογία. Είναι άγνωστο πότε έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του ο αστραγαλισμός και, φυσικά, οι αστράγαλοι. Στην ελληνική γραμματεία, πάντως, η πρώτη αναφορά για τους αστραγάλους γίνεται από τον Όμηρο. Οι αστράγαλοι ήταν ένα από τα πιο αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών. Τους μετέφεραν μέσα σε ένα μικρό καλαθάκι για παιδικά παιχνίδια ή σε ειδικό σακουλάκι από δέρμα ή ύφασμα που λεγόταν φορμίσκος.
Οι αστράγαλοι ήταν ή φυσικοί (από οστό γίδας ή αρνιού ή αγελάδας ή ακόμα κι ελαφιού) ή απομιμήσεις από χαλκό, πηλό, σμάλτο, γυαλί, αχάτη, ακόμα και από χρυσό ή ασήμι. Παρ’ όλα τα στοιχεία που υπάρχουν, δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι για το πώς ακριβώς παίζονταν αυτό το παιχνίδι. Από τις τέσσερις πλευρές του αστραγάλου οι δύο είναι στενές και οι δύο πλατιές.
Οι δύο πλατιές ονομάζονταν ανάλογα με το σχήμα τους, η μία «πρανές» (ελαφρώς κυρτή), και η άλλη «ύπτιον» (ελαφρώς κοίλη). Οι δύο στενές πλευρές έχουν μικρή διαφορά: η λίγο εξογκωμένη ονομαζόταν το «χίον», η δε πιεσμένη «το κώον». Σημασία στο παιχνίδι είχε η πλευρά με την οποία ο αστράγαλος άγγιζε το έδαφος και όχι, όπως σήμερα, η πλευρά με την οποία βλέπουμε το κότσι. Έτσι ανάλογα με την πλευρά που άγγιζε το έδαφος το κότσι, οι βολές, τέσσερις τον αριθμό, από τον αριθμό των πλευρών, ονομάζονταν κώος, χίος, ύπτιος και πρανής. Το «κώον» έπαιρνε 6 βαθμούς, η δε αντίθετη πλευρά, το «χίον», έπαιρνε 1, που ήταν και ο μικρότερος βαθμός του αστραγάλου. Από τις δύο πλατιές πλευρές το «ύπτιον» έπαιρνε 3 βαθμούς και το «πρανές» 4. Έτσι τα δύο ζεύγη των πλευρών ισοδυναμούσαν σε βαθμούς (κώον 6 + χίον 1 = 7, ύπτιον 3 + πρανές 4 =7).
Ο χίος ονομαζόταν και κύων, ο δε κώος λεγόταν και εξίτης από τον αριθμό 6 με τον οποίο ισοδυναμούσε. Με βάση τα προηγούμενα, η πιο άσχημη βολή ήταν εκείνη που έφερνε το 1 και λεγόταν «κύων» ή «γύπας». Είναι όμως σίγουρο πως η αξία της ριξιάς δεν εξαρτιόταν μόνο από το άθροισμα των βαθμών. Φαίνεται πως γίνονταν ειδικές συμφωνίες που απέδιδαν σε ορισμένα αθροίσματα μία ανώτερη ή μία κατώτερη αξία. Ήταν ίσως γι αυτό που οι τιμές δεν σημειώνονταν στα κότσια όπως στα ζάρια. Οι παίκτες ήταν έτσι ελεύθεροι να αποδίδουν τις τιμές που είχαν προσυμφωνήσει.
Από την άλλη μεριά , πολλά κότσια που βρέθηκαν σε ανασκαφές φέρουν πάνω τους σχήματα, γράμματα ή λέξεις, που μάλλον έχουν να κάνουν με αυτές τις συμφωνίες. Οι αρχαίοι κατέφευγαν συχνά στους αστραγάλους για να πάρουν κάποιο χρησμό βάσει κάποιων προκαθορισμένων και ουσιαστικά άγνωστων σε μας προϋποθέσεων. Πιθανότατα οι όροι αυτοί είχαν να κάνουν με τις βολές, το συνδυασμό των αριθμών κλπ., όμως είναι γενικά αποδεκτό ότι συνδέθηκαν με την μαντεία.
Λόγω του γεγονότος ότι παίζονταν κυρίως από παιδιά κι ανέμελους νέους, έγινε το σύμβολο της ξένοιαστης και ανέμελης νεότητας. Είναι το σύμβολο της Αφροδίτης και των Χαρίτων. Για τον ίδιο λόγο θεωρούνταν ότι προστάτευε τους ανθρώπους από πονηρές επιδράσεις, όπως από το κακό μάτι. Είναι ένα αποτελεσματικό αποτρόπαιο και είναι καλό να τα έχει κανείς πάντα πάνω του.
Στην φωτογραφία παραπάνω διακρίνουμε Οστέινους αστράγαλους αιγοπροβάτων από τάφο του Κεραμικού.
Οι αστράγαλοι ήταν τα αντικείμενα με τα οποία παίζονταν το παιχνίδι αστραγαλισμός, διάφορα παιχνίδια δεξιότητας, τυχερά παιχνίδια, αλλά χρησίμευαν και ως μέσον πρόβλεψης του μέλλοντος και μαντικού χρησμού. Οι αρχαίοι Έλληνες τα θεωρούσαν επίσης και αποτροπαϊκά και πολλές φορές αποτελούσαν κομμάτια περιδεραίου μαζί με άλλα προφυλακτικά αντικείμενα (amuletum).
Σήμερα τους αστραγάλους τους γνωρίζουμε με την ονομασία κότσια, που προέρχεται από την βυζαντινή ορολογία. Είναι άγνωστο πότε έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του ο αστραγαλισμός και, φυσικά, οι αστράγαλοι. Στην ελληνική γραμματεία, πάντως, η πρώτη αναφορά για τους αστραγάλους γίνεται από τον Όμηρο. Οι αστράγαλοι ήταν ένα από τα πιο αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών. Τους μετέφεραν μέσα σε ένα μικρό καλαθάκι για παιδικά παιχνίδια ή σε ειδικό σακουλάκι από δέρμα ή ύφασμα που λεγόταν φορμίσκος.
Οι αστράγαλοι ήταν ή φυσικοί (από οστό γίδας ή αρνιού ή αγελάδας ή ακόμα κι ελαφιού) ή απομιμήσεις από χαλκό, πηλό, σμάλτο, γυαλί, αχάτη, ακόμα και από χρυσό ή ασήμι. Παρ’ όλα τα στοιχεία που υπάρχουν, δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι για το πώς ακριβώς παίζονταν αυτό το παιχνίδι. Από τις τέσσερις πλευρές του αστραγάλου οι δύο είναι στενές και οι δύο πλατιές.
Οι δύο πλατιές ονομάζονταν ανάλογα με το σχήμα τους, η μία «πρανές» (ελαφρώς κυρτή), και η άλλη «ύπτιον» (ελαφρώς κοίλη). Οι δύο στενές πλευρές έχουν μικρή διαφορά: η λίγο εξογκωμένη ονομαζόταν το «χίον», η δε πιεσμένη «το κώον». Σημασία στο παιχνίδι είχε η πλευρά με την οποία ο αστράγαλος άγγιζε το έδαφος και όχι, όπως σήμερα, η πλευρά με την οποία βλέπουμε το κότσι. Έτσι ανάλογα με την πλευρά που άγγιζε το έδαφος το κότσι, οι βολές, τέσσερις τον αριθμό, από τον αριθμό των πλευρών, ονομάζονταν κώος, χίος, ύπτιος και πρανής. Το «κώον» έπαιρνε 6 βαθμούς, η δε αντίθετη πλευρά, το «χίον», έπαιρνε 1, που ήταν και ο μικρότερος βαθμός του αστραγάλου. Από τις δύο πλατιές πλευρές το «ύπτιον» έπαιρνε 3 βαθμούς και το «πρανές» 4. Έτσι τα δύο ζεύγη των πλευρών ισοδυναμούσαν σε βαθμούς (κώον 6 + χίον 1 = 7, ύπτιον 3 + πρανές 4 =7).
Ο χίος ονομαζόταν και κύων, ο δε κώος λεγόταν και εξίτης από τον αριθμό 6 με τον οποίο ισοδυναμούσε. Με βάση τα προηγούμενα, η πιο άσχημη βολή ήταν εκείνη που έφερνε το 1 και λεγόταν «κύων» ή «γύπας». Είναι όμως σίγουρο πως η αξία της ριξιάς δεν εξαρτιόταν μόνο από το άθροισμα των βαθμών. Φαίνεται πως γίνονταν ειδικές συμφωνίες που απέδιδαν σε ορισμένα αθροίσματα μία ανώτερη ή μία κατώτερη αξία. Ήταν ίσως γι αυτό που οι τιμές δεν σημειώνονταν στα κότσια όπως στα ζάρια. Οι παίκτες ήταν έτσι ελεύθεροι να αποδίδουν τις τιμές που είχαν προσυμφωνήσει.
Από την άλλη μεριά , πολλά κότσια που βρέθηκαν σε ανασκαφές φέρουν πάνω τους σχήματα, γράμματα ή λέξεις, που μάλλον έχουν να κάνουν με αυτές τις συμφωνίες. Οι αρχαίοι κατέφευγαν συχνά στους αστραγάλους για να πάρουν κάποιο χρησμό βάσει κάποιων προκαθορισμένων και ουσιαστικά άγνωστων σε μας προϋποθέσεων. Πιθανότατα οι όροι αυτοί είχαν να κάνουν με τις βολές, το συνδυασμό των αριθμών κλπ., όμως είναι γενικά αποδεκτό ότι συνδέθηκαν με την μαντεία.
Λόγω του γεγονότος ότι παίζονταν κυρίως από παιδιά κι ανέμελους νέους, έγινε το σύμβολο της ξένοιαστης και ανέμελης νεότητας. Είναι το σύμβολο της Αφροδίτης και των Χαρίτων. Για τον ίδιο λόγο θεωρούνταν ότι προστάτευε τους ανθρώπους από πονηρές επιδράσεις, όπως από το κακό μάτι. Είναι ένα αποτελεσματικό αποτρόπαιο και είναι καλό να τα έχει κανείς πάντα πάνω του.
Στην φωτογραφία παραπάνω διακρίνουμε Οστέινους αστράγαλους αιγοπροβάτων από τάφο του Κεραμικού.
Κλείνοντας το δεύτερο άρθρο αυτής της σειράς θα ήθελα να σας αναφέρω πως οι καταπληκτικές φωτογραφίες είναι του κ. Χ.Δ.Λάζου.
Δημοσίευση 25/09/2013 πηγή ancientgreektoys.gr σχόλιο administrator (19:34)