Αρχαία Ελληνικά Παιχνίδια
6ο Μέρος, Παιχνίδια Σφαίρας
Με μεγάλη χαρά ανακαλύψαμε την ιστοσελίδα www.ancientgreektoys.gr με διακριτικό τίτλο Αρχαία Ελληνικά Παιχνίδια - Εταιρεία μελέτης αρχαίων και εκπαιδευτικών παιχνιδιών.
Σε μια σειρά από 7 άρθρα θα σας παρουσιάσουμε και τις 7 κατηγορίες όπου οι ερευνητές και δημιουργοί της σελίδας έχουν χωρίσει τα παιχνίδια.
Σε αυτό το έκτο άρθρο θα σας παρουσιάσουμε τα Παιχνίδια Σφαίρας ενώ στο επόμενο και τελευταίο άρθρο θα σας παρουσιαστούν τα Παιχνίδια Τύχης.
Σε μια σειρά από 7 άρθρα θα σας παρουσιάσουμε και τις 7 κατηγορίες όπου οι ερευνητές και δημιουργοί της σελίδας έχουν χωρίσει τα παιχνίδια.
Σε αυτό το έκτο άρθρο θα σας παρουσιάσουμε τα Παιχνίδια Σφαίρας ενώ στο επόμενο και τελευταίο άρθρο θα σας παρουσιαστούν τα Παιχνίδια Τύχης.
Διαβάστε κάνοντας κλικ απάνω στο 1ο Μέρος στο 2ο Μέρος στο 3ο Μέρος στο 4ο Μέρος και στο 5ο Μέρος για τα προηγούμενα
Αρπαστόν ή Ανακρουσία
Το αρπαστόν ήταν ένα παιχνίδι σφαίρισης που, κατά πάσα πιθανότητα πήρε την ονομασία του από την αρπαστή, τη σφαίρα με την οποία παιζόταν. Η σφαίρα αυτή ήταν μικρού μεγέθους και μπορούσε να την αρπάξει εύκολα κάποιος. Παιζόταν ως εξής: Μια ομάδα παιδιών ή εφήβων έριχνε ψηλά τη σφαίρα και ενόσω αυτή έπεφτε, ο παίκτης έπρεπε να την αρπάξει στον αέρα και να την ξαναπετάξει ψηλά.
Οι αντίπαλοι έσπρωχναν ο ένας τον άλλο, έτρεχαν, προσποιούνταν, πηδούσαν όλοι μαζί για να αρπάξουν τη σφαίρα, καταπονούνταν και σήκωναν σύννεφα σκόνης. Λόγω της βιαιότητας που χαρακτήριζε το παιχνίδι ίσως να ανήκε στα «σφαιρομάχια», μια κατηγορία παιχνιδιών που προϋπέθετε σωματική ρώμη και πάλη. Στην εποχή μας παίζεται ακόμη με την ίδια ονομασία, αρπαστόν ή αρπαστή.
Στην φωτογραφία παραπάνω βλέπουμε Πιθανή αναπαράσταση του παιχνιδιού «αρπαστόν» από ανάγλυφο του 6ου αι. π.Χ. Το γλειπτό βρίσκεται στην Αθήνα, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Το αρπαστόν ήταν ένα παιχνίδι σφαίρισης που, κατά πάσα πιθανότητα πήρε την ονομασία του από την αρπαστή, τη σφαίρα με την οποία παιζόταν. Η σφαίρα αυτή ήταν μικρού μεγέθους και μπορούσε να την αρπάξει εύκολα κάποιος. Παιζόταν ως εξής: Μια ομάδα παιδιών ή εφήβων έριχνε ψηλά τη σφαίρα και ενόσω αυτή έπεφτε, ο παίκτης έπρεπε να την αρπάξει στον αέρα και να την ξαναπετάξει ψηλά.
Οι αντίπαλοι έσπρωχναν ο ένας τον άλλο, έτρεχαν, προσποιούνταν, πηδούσαν όλοι μαζί για να αρπάξουν τη σφαίρα, καταπονούνταν και σήκωναν σύννεφα σκόνης. Λόγω της βιαιότητας που χαρακτήριζε το παιχνίδι ίσως να ανήκε στα «σφαιρομάχια», μια κατηγορία παιχνιδιών που προϋπέθετε σωματική ρώμη και πάλη. Στην εποχή μας παίζεται ακόμη με την ίδια ονομασία, αρπαστόν ή αρπαστή.
Στην φωτογραφία παραπάνω βλέπουμε Πιθανή αναπαράσταση του παιχνιδιού «αρπαστόν» από ανάγλυφο του 6ου αι. π.Χ. Το γλειπτό βρίσκεται στην Αθήνα, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Τρόπα
Σύμφωνα με τον Πολυδεύκη στόχος του παιχνιδιού Τρόπα ήταν η προσπάθεια των παικτών να ρίξουν μέσα σε κάποιο μικρό λάκκο αντικείμενα με τα οποία έπαιζαν διάφορα παιχνίδια, όπως αστραγάλους, κάστανα, βελανίδια, καρύδια ή ότι άλλο σχετικό διέθεταν. Υποθέτουμε ότι έριχναν συνεχώς παρόμοια αντικείμενα μέχρις ότου κατάφερναν να τα βάλουν όλα στο λάκκο, ή έστω, τα περισσότερα, και νικητής ήταν αυτός που έβαζε τα περισσότερα.
Στην φωτογραφία αριστερά βλέπουμε Μεγένθυση των χαραγμένων λακκουβών της «τρόπας», όπως διακρίνονται στις βαθμίδες από τα Μεγάλα Προπύλαια της Ελευσίνας
Σύμφωνα με τον Πολυδεύκη στόχος του παιχνιδιού Τρόπα ήταν η προσπάθεια των παικτών να ρίξουν μέσα σε κάποιο μικρό λάκκο αντικείμενα με τα οποία έπαιζαν διάφορα παιχνίδια, όπως αστραγάλους, κάστανα, βελανίδια, καρύδια ή ότι άλλο σχετικό διέθεταν. Υποθέτουμε ότι έριχναν συνεχώς παρόμοια αντικείμενα μέχρις ότου κατάφερναν να τα βάλουν όλα στο λάκκο, ή έστω, τα περισσότερα, και νικητής ήταν αυτός που έβαζε τα περισσότερα.
Στην φωτογραφία αριστερά βλέπουμε Μεγένθυση των χαραγμένων λακκουβών της «τρόπας», όπως διακρίνονται στις βαθμίδες από τα Μεγάλα Προπύλαια της Ελευσίνας
Τρίγωνο
Ένα ενδιαφέρον σφαιριστικό παιχνίδι που καθιερώθηκε στην αρχαία Ελλάδα γύρω στο 500 π.Χ. χωρίς να γνωρίζουμε άλλες λεπτομέρειες για το χώρο ή αυτόν που το επινόησε. Είναι πάντως γεγονός ότι όλα τα παιχνίδια με τόπι ή σφαίρα ήταν δημοφιλή. Το συγκεκριμένο παιχνίδι παιζόταν με τρείς σφαίρες, που ονομάζονταν τριγώνες και τις οποίες πετούσε εναλλάξ ο παίκτης, ο τριγωνιστής, στον αέρα σχηματίζοντας ένα «τρίγωνο».
Έπρεπε η μία να βρίσκεται στο χέρι του και οι υπόλοιπες δύο να αιωρούνται. Το παιχνίδι μπορούσε να παίζεται τόσο από ένα παίκτη όσο και από περισσότερους, οπότε υπήρχε και ανταγωνισμός. Το τρίγωνο θα πρέπει να παιζόταν στο Βυζάντιο, αλλά δεν διαθέτουμε πληροφορίες γι αυτό. Σήμερα παίζεται σε πολλά μέρη, σε μερικά από αυτά τις σφαίρες έχουν αντικαταστήσει φρούτα.
Στην φωτογραφία αριστερά βλέπουμε Νεαρή κοπέλα να παίζει «τρίγωνο». Λευκή λήκυθος, 5ος αι. π. Χ. βρίσκεται στην Λειψία, στο Πανεπιστημιακό Μουσείο Αρχαιοτήτων.
Ένα ενδιαφέρον σφαιριστικό παιχνίδι που καθιερώθηκε στην αρχαία Ελλάδα γύρω στο 500 π.Χ. χωρίς να γνωρίζουμε άλλες λεπτομέρειες για το χώρο ή αυτόν που το επινόησε. Είναι πάντως γεγονός ότι όλα τα παιχνίδια με τόπι ή σφαίρα ήταν δημοφιλή. Το συγκεκριμένο παιχνίδι παιζόταν με τρείς σφαίρες, που ονομάζονταν τριγώνες και τις οποίες πετούσε εναλλάξ ο παίκτης, ο τριγωνιστής, στον αέρα σχηματίζοντας ένα «τρίγωνο».
Έπρεπε η μία να βρίσκεται στο χέρι του και οι υπόλοιπες δύο να αιωρούνται. Το παιχνίδι μπορούσε να παίζεται τόσο από ένα παίκτη όσο και από περισσότερους, οπότε υπήρχε και ανταγωνισμός. Το τρίγωνο θα πρέπει να παιζόταν στο Βυζάντιο, αλλά δεν διαθέτουμε πληροφορίες γι αυτό. Σήμερα παίζεται σε πολλά μέρη, σε μερικά από αυτά τις σφαίρες έχουν αντικαταστήσει φρούτα.
Στην φωτογραφία αριστερά βλέπουμε Νεαρή κοπέλα να παίζει «τρίγωνο». Λευκή λήκυθος, 5ος αι. π. Χ. βρίσκεται στην Λειψία, στο Πανεπιστημιακό Μουσείο Αρχαιοτήτων.
Κερητίζειν
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα άγνωστο παιχνίδι αφού η ονομασία κερητίζειν δεν επιβεβαιώνεται από καμία πηγή. Πρόκειται για είδος σφαίρισης όπου οι παίκτες προσπαθούν με καμπυλωτά ραβδιά να σύρουν προς το μέρος τους την μπάλα, κινήσεις που θυμίζουν πολύ το σημερινό χόκεϋ, γεγονός που θα έπρεπε να κατευθύνει τις έρευνες γύρω από το χόκεϋ και το πώς εφευρέθηκε.
Το ραβδί με την κυρτή άκρη που χρησιμοποιούσαν στο παιχνίδι το ονόμαζαν κέρας και το παιχνίδι κερητίζειν, πληροφορία που οφείλουμε στον ψευδο-Πλούταρχο. Το παιχνίδι δεν είναι γνωστό ούτε στη ρωμαϊκή ούτε στη βυζαντινή περίοδο. Ούτε και σήμερα παίζεται στην Ελλάδα.
Στην φωτογραφία παραπάνω βλέπουμε μια Ανάγλυφη βάση από επιτύμβιο μνημείο του 6ου αι. π. Χ. όπου νέοι παίζουν Κερητίζειν. Βρίσκεται στην Αθήνα, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα άγνωστο παιχνίδι αφού η ονομασία κερητίζειν δεν επιβεβαιώνεται από καμία πηγή. Πρόκειται για είδος σφαίρισης όπου οι παίκτες προσπαθούν με καμπυλωτά ραβδιά να σύρουν προς το μέρος τους την μπάλα, κινήσεις που θυμίζουν πολύ το σημερινό χόκεϋ, γεγονός που θα έπρεπε να κατευθύνει τις έρευνες γύρω από το χόκεϋ και το πώς εφευρέθηκε.
Το ραβδί με την κυρτή άκρη που χρησιμοποιούσαν στο παιχνίδι το ονόμαζαν κέρας και το παιχνίδι κερητίζειν, πληροφορία που οφείλουμε στον ψευδο-Πλούταρχο. Το παιχνίδι δεν είναι γνωστό ούτε στη ρωμαϊκή ούτε στη βυζαντινή περίοδο. Ούτε και σήμερα παίζεται στην Ελλάδα.
Στην φωτογραφία παραπάνω βλέπουμε μια Ανάγλυφη βάση από επιτύμβιο μνημείο του 6ου αι. π. Χ. όπου νέοι παίζουν Κερητίζειν. Βρίσκεται στην Αθήνα, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Κέλευσον
Σε ένα μελανόμορφο αμφορέα του 5ου π.Χ. αι. αναπαριστώνται τρία ζεύγη παικτών-σε κάθε ζεύγος ο ένας κρατά στους ώμους του τον άλλο. Οι τρείς παίκτες που κάθονται στους ώμους των άλλων τριών φαίνεται σαν κάτι να ζητούν με τεντωμένα χέρια από έναν μεγαλύτερο, που στηριζόμενος σε ένα μπαστούνι ετοιμάζεται να πετάξει μια μπάλα προς το μέρος τους. Ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο ζεύγος των παικτών υπάρχει γραμμένη η λέξη «κέλευσον», απευθυνόμενη σαφέστατα προς τον γενειοφόρο άνδρα με τη σφαίρα.
Ο τίτλος «κέλευσον» δεν είναι η αρχαία ονομασία του παιχνιδιού, που μας είναι άγνωστη, αλλά θα μπορούσαμε περιφραστικά να το ονομάσουμε «έφιππη σφαίριση».
Στην φωτογραφία αριστερά βλέπουμε Μελανόμορφη αττική λήκυθο,του 6ου αι. π. Χ. Βρίσκεται στην Οξφόρδη, στο Μουσείο Ασμόλειαν.
Σε ένα μελανόμορφο αμφορέα του 5ου π.Χ. αι. αναπαριστώνται τρία ζεύγη παικτών-σε κάθε ζεύγος ο ένας κρατά στους ώμους του τον άλλο. Οι τρείς παίκτες που κάθονται στους ώμους των άλλων τριών φαίνεται σαν κάτι να ζητούν με τεντωμένα χέρια από έναν μεγαλύτερο, που στηριζόμενος σε ένα μπαστούνι ετοιμάζεται να πετάξει μια μπάλα προς το μέρος τους. Ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο ζεύγος των παικτών υπάρχει γραμμένη η λέξη «κέλευσον», απευθυνόμενη σαφέστατα προς τον γενειοφόρο άνδρα με τη σφαίρα.
Ο τίτλος «κέλευσον» δεν είναι η αρχαία ονομασία του παιχνιδιού, που μας είναι άγνωστη, αλλά θα μπορούσαμε περιφραστικά να το ονομάσουμε «έφιππη σφαίριση».
Στην φωτογραφία αριστερά βλέπουμε Μελανόμορφη αττική λήκυθο,του 6ου αι. π. Χ. Βρίσκεται στην Οξφόρδη, στο Μουσείο Ασμόλειαν.
Κλείνοντας το έκτο άρθρο αυτής της σειράς θα ήθελα να σας αναφέρω πως οι καταπληκτικές φωτογραφίες είναι του κ. Χ.Δ. Λάζου και της Δανάης Αρνέλλου – Λάζου.
Δημοσίευση 27/09/2013 πηγή ancientgreektoys.gr σχόλιο administrator (21:30)