Ο Τσίλερ επιστρέφει σπίτι του
Μια κοσμογονία συντελείται πίσω από το πλαστικό που καλύπτει την πρόσοψη του νεοκλασικού στην οδό Μαυρομιχάλη 6. Στο εσωτερικό του τεχνίτες διαφορετικών ειδικοτήτων εργάζονται με μεράκι, κατεδαφίζοντας, αποκαλύπτοντας, συντηρώντας, κάνοντας σταδιακά την ομορφιά να βλασταίνει.
(Σημ.Φωτογραφίας : Η πρόσοψη του μεγάρου όπως είναι σήμερα. Δίπλα, η είσοδος της στοάς που έβγαζε στο εργαστήρι του Τσίλερ, επί της οδού Ακαδημίας.)
Μετράει 128 χρόνια ζωής το πολύπαθο αυτό μέγαρο, το σπίτι που έχτισε για τον εαυτό του ο Ερνέστος Τσίλερ, ο αρχιτέκτονας του οποίου τα έργα (όσα γλίτωσαν) λαμπρύνουν ακόμη την Αθήνα. Το σπίτι αυτό στέγασε αρχικά την οικογένεια Τσίλερ, για να αγοραστεί, όταν εκπλειστηριάστηκε, από την οικογένεια Λοβέρδου και μέρος του να γίνει μουσείο, για να μετατραπεί στη συνέχεια σε βεστιάριο της Λυρικής Σκηνής, οπότε είχε την ατυχία να πάρει φωτιά, να πέσει σε αχρηστία, να κριθεί όμως διατηρητέο και να δωρηθεί στο Βυζαντινό Μουσείο. Τώρα, έπειτα από μελέτες χρόνων, το υπουργείο Πολιτισμού, με χρονικό όριο το 2015, το αναγεννά, για να γίνει παράρτημα εν τέλει του Βυζαντινού Μουσείου. Δεν θα είναι άλλωστε η πρώτη φορά που θα στεγάσει εικόνες.
(Σημ.Φωτογραφίας : Η πρόσοψη του μεγάρου όπως είναι σήμερα. Δίπλα, η είσοδος της στοάς που έβγαζε στο εργαστήρι του Τσίλερ, επί της οδού Ακαδημίας.)
Μετράει 128 χρόνια ζωής το πολύπαθο αυτό μέγαρο, το σπίτι που έχτισε για τον εαυτό του ο Ερνέστος Τσίλερ, ο αρχιτέκτονας του οποίου τα έργα (όσα γλίτωσαν) λαμπρύνουν ακόμη την Αθήνα. Το σπίτι αυτό στέγασε αρχικά την οικογένεια Τσίλερ, για να αγοραστεί, όταν εκπλειστηριάστηκε, από την οικογένεια Λοβέρδου και μέρος του να γίνει μουσείο, για να μετατραπεί στη συνέχεια σε βεστιάριο της Λυρικής Σκηνής, οπότε είχε την ατυχία να πάρει φωτιά, να πέσει σε αχρηστία, να κριθεί όμως διατηρητέο και να δωρηθεί στο Βυζαντινό Μουσείο. Τώρα, έπειτα από μελέτες χρόνων, το υπουργείο Πολιτισμού, με χρονικό όριο το 2015, το αναγεννά, για να γίνει παράρτημα εν τέλει του Βυζαντινού Μουσείου. Δεν θα είναι άλλωστε η πρώτη φορά που θα στεγάσει εικόνες.
Φώτο : Ο γρύπας έχει μεταφερθεί για συντήρηση στα εργαστήρια του ΥΠΠΟ
Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, το σπίτι βρίσκεται στο οικοδομικό τετράγωνο που περικλείεται από τις οδούς Ακαδημίας, Σόλωνος, Ιπποκράτους και Μαυρομιχάλη και έχει συνολικό εμβαδόν 1.060 τ.μ. Ο Τσίλερ αγόρασε το οικόπεδο το 1882 και ολοκλήρωσε την κατασκευή της οικοδομής το 1885. Σημειώστε πως στην Αθήνα είχε έρθει το 1861 και το 1878 είχε παντρευτεί στη Βιέννη τη Σοφία Δούδου, κόρη του Ελληνα εμπόρου από την Κοζάνη. Το δυτικό τμήμα του ισογείου περιελάμβανε το αρχιτεκτονικό γραφείο-εργαστήριο του Ε. Τσίλερ και δύο δωμάτια. Το ανατολικό τμήμα, βοηθητικούς χώρους και εσωτερική αυλή.
Φώτο : Η σκάλα με την ξυλόγλυπτη κουπαστή που οδηγεί στο χώρο που κάποτε εξέθεταν τη συλλογή των εικόνων
Στον πρώτο όροφο βρισκόταν η αίθουσα υποδοχής - «πομπηιανό» σαλόνι, και τραπεζαρία, WC ξένων, βοηθητικό κλιμακοστάσιο προσωπικού για την επικοινωνία με την κουζίνα και αναβατόριο τροφίμων. Ο ζωγραφικός διάκοσμος της αίθουσας υποδοχής με τα νεοπομπηιανά θέματα είναι έργο του Σλοβένου ζωγράφου Γιούρι Σούμπιτς, ο οποίος διακόσμησε και το Μέγαρο Σλίμαν. Ο δεύτερος όροφος περιελάμβανε υπνοδωμάτια και λουτρό. Στα ζωγραφικά θέματα των οροφών διακρίνονται ελικοειδείς βλαστοί, αρχαία κεραμική και μονόγραμμα του αρχιτέκτονα (Ε.Ζ.) καθώς και της συζύγου του (S.Ε.Ζ.).
Φώτο : Ενα είδος βωμού ντυμένου με χρυσές ψηφίδες στο χώρο όπου ο Δ. Λοβέρδος εξέθετε τη συλλογή των εικόνων.
Προφανώς, με το πέρασμα του χρόνου, ο Τσίλερ αντιμετώπισε αξεπέραστες οικονομικές δυσκολίες κι έτσι έπειτα από πλειστηριαμό το 1912 το σπίτι κατακυρώθηκε στον ιδρυτή της Ιονικής και Λαϊκής Τράπεζας, Διονύσιο Λοβέρδο (1878-1934), προκειμένου να το χρησιμοποιήσει ως κατοικία του, αλλά και για να στεγάσει τη συλλογή του από βυζαντινές εικόνες και άλλα έργα τέχνης. Το 1930 διαμορφώνεται παράρτημα του κυρίως σπιτιού σε ιδιωτικό Μουσείο Μεταβυζαντινής Τέχνης, από τον αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχο, και τοποθετούνται σ' αυτό 600 εικόνες της συλλογής του Λοβέρδου. Η διακόσμηση χώρων του ισογείου έγινε από την Αγγελική Χατζημιχάλη. Τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου έγινε η πρώτη επίσημη έκθεση της Συλλογής Λοβέρδου. Ο όλος χώρος απέκτησε υποβλητική μεγαλοπρέπεια, ενώ τα διάφορα εκθέματα προσέδιδαν σ' αυτόν έντονη αίσθηση θρησκευτικού μυστικισμού.
Φώτο : Ψηφιδωτά, ξυλόγλυπτο υπέρθυρο και οροφο-γραφία με το μονόγαμμα ΕΖ του Τσίλερ
Μετά το θάνατο του Δ. Λοβέρδου το 1934 και σύμφωνα με τη διαθήκη του, το κτήριο και η συλλογή του Μουσείου θα περιέρχονταν στη σύζυγο και τις θυγατέρες του, Μαρία και Ιωάννα, και μετά το θάνατο και αυτών, στο Ελληνικό Δημόσιο.
Το 1979 μεγάλο μέρος της συλλογής (470 εικόνες και 1 τέμπλο) παραχωρήθηκε για φύλαξη και συντήρηση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Τον αμέσως επόμενο χρόνο το κτήριο φιλοξένησε το βεστιάριο της Λυρικής Σκηνής. Επειτα από πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στο εσωτερικό του, εγκαταλείφθηκε. Το εκπληκτικό είναι πως παρά τη φωτιά και επειδή στις μετασκευές που είχαν γίνει επί Λοβέρδου είχαν μπει και ψευδοροφές, τώρα που αυτές ξηλώνονται αποκαλύπτεται απείραχτος επί της ουσίας ο υπέροχος αρχικός ζωγραφικός διάκοσμος.
Το 1979 μεγάλο μέρος της συλλογής (470 εικόνες και 1 τέμπλο) παραχωρήθηκε για φύλαξη και συντήρηση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Τον αμέσως επόμενο χρόνο το κτήριο φιλοξένησε το βεστιάριο της Λυρικής Σκηνής. Επειτα από πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στο εσωτερικό του, εγκαταλείφθηκε. Το εκπληκτικό είναι πως παρά τη φωτιά και επειδή στις μετασκευές που είχαν γίνει επί Λοβέρδου είχαν μπει και ψευδοροφές, τώρα που αυτές ξηλώνονται αποκαλύπτεται απείραχτος επί της ουσίας ο υπέροχος αρχικός ζωγραφικός διάκοσμος.
Για να ολοκληρώσουμε με την ιστορία αυτής της περιπέτειας, το 1981 η οικία Τσίλερ χαρακτηρίστηκε «έργο τέχνης» από το υπουργείο Πολιτισμού, ενώ το 1992 έγινε η δωρεά εν ζωή της Μαρίας Δ. Λοβέρδου και της Ιωάννας Βασιλειάδου, το γένος Λοβέρδου, στο Ελληνικό Δημόσιο, με σκοπό τη δημιουργία Παραρτήματος του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών, για τη φιλοξενία της Μεταβυζαντινής Συλλογής Λοβέρδου. Το 2011 έγινε η αρχιτεκτονική μελέτη αποκατάστασης του κτηρίου από το διευθυντή Αναστήλωση Νεωτέρων και Συγχρόνων Μνημείων του ΥΠΠΟ, Ν. Χαρκιολάκη, και το 2013 το έργο εντάχθηκε στα ΕΣΠΑ.
Η επιβλέπουσα το έργο, αρχιτέκτων Α. Αλβέρτη, αλλά και η αρχαιολόγος Αγγ. Κουμνά, που είχε την ιστορική τεκμηρίωση του κτηρίου, οδηγώντας μας από αίθουσα σε αίθουσα, μας εξηγούσαν τις εργασίες που γίνονται αυτή τη στιγμή και οι οποίες θα οδηγήσουν στην πλήρη αποκατάσταση. Θα ξηλωθούν οι επί Λοβέρδου προσθήκες, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αιθρίου. Θα αποκατασταθεί ο ζωγραφικός διάκοσμος -γιγάντια εργασία, αν αναλογιστεί κανείς πως κοσμεί όλο το κτήριο. Φυσικά θα κρατηθούν όλα τα παλιά κομμάτια που αφορούν ακόμα και τους μηχανισμούς των παραθύρων, ενώ οποιοδήποτε κινητό στοιχείο συντηρείται ήδη στα εργαστήρια συντήρησης της υπηρεσίας. Θα αποκατασταθούν ακόμη τα πλούσια πλαστικά στοιχεία της όψης, οι μορφές με κεφαλή Καρυάτιδας, οι ιωνικές παραστάδες, οι ψηφιδωτές μαρμάρινες και κεραμικές πλάκες. Το αυτό ισχύει και για τις συχνά επίχρυσες επενδύσεις από ξύλο στο εσωτερικό. Σε ό,τι αφορά τα μεταλλικά στοιχεία, έχουν διατηρηθεί ώς σήμερα δύο από τους τρεις υπερμεγέθεις πολυελαίους, αλλά και τα τζάκια με τις ένθετες μεταλλικές ανάγλυφες πλάκες, όπως και τα θερμαντικά σώματα με την ανάγλυφη διακόσμηση. Εννοείται πως όλα χρειάζονται συντήρηση.
Η επιβλέπουσα το έργο, αρχιτέκτων Α. Αλβέρτη, αλλά και η αρχαιολόγος Αγγ. Κουμνά, που είχε την ιστορική τεκμηρίωση του κτηρίου, οδηγώντας μας από αίθουσα σε αίθουσα, μας εξηγούσαν τις εργασίες που γίνονται αυτή τη στιγμή και οι οποίες θα οδηγήσουν στην πλήρη αποκατάσταση. Θα ξηλωθούν οι επί Λοβέρδου προσθήκες, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αιθρίου. Θα αποκατασταθεί ο ζωγραφικός διάκοσμος -γιγάντια εργασία, αν αναλογιστεί κανείς πως κοσμεί όλο το κτήριο. Φυσικά θα κρατηθούν όλα τα παλιά κομμάτια που αφορούν ακόμα και τους μηχανισμούς των παραθύρων, ενώ οποιοδήποτε κινητό στοιχείο συντηρείται ήδη στα εργαστήρια συντήρησης της υπηρεσίας. Θα αποκατασταθούν ακόμη τα πλούσια πλαστικά στοιχεία της όψης, οι μορφές με κεφαλή Καρυάτιδας, οι ιωνικές παραστάδες, οι ψηφιδωτές μαρμάρινες και κεραμικές πλάκες. Το αυτό ισχύει και για τις συχνά επίχρυσες επενδύσεις από ξύλο στο εσωτερικό. Σε ό,τι αφορά τα μεταλλικά στοιχεία, έχουν διατηρηθεί ώς σήμερα δύο από τους τρεις υπερμεγέθεις πολυελαίους, αλλά και τα τζάκια με τις ένθετες μεταλλικές ανάγλυφες πλάκες, όπως και τα θερμαντικά σώματα με την ανάγλυφη διακόσμηση. Εννοείται πως όλα χρειάζονται συντήρηση.
Και για να ολοκληρώσουμε: το οικόπεδο, που ο Τσίλερ αγόρασε το 1882, έχει περίεργο σχήμα, αφού ενώ κατά βάση είναι ορθογώνιο με κύρια όψη επί της οδού Μαυρομιχάλη, διαθέτει και μία μακρόστενη λωρίδα η οποία βγαίνει στην οδό Ακαδημίας. Στο πίσω μέρος του οικοπέδου υπήρχε ένα μικρό γραφείο για το εμπόριο πλακιδίων, τα οποία σχεδίαζε και κατασκεύαζε ο ίδιος ο Τσίλερ. Οι πελάτες έμπαιναν από την είσοδο της οδού Ακαδημίας, από την πόρτα με το γρύπα, διασχίζοντας ένα διάδρομο, ο οποίος ακόμη και σήμερα είναι κλειστός. Θα ανοίξει μόλις ολοκληρωθούν οι εργασίες στο κτήριο προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του Μουσείου. Για την είσοδο του διαδρόμου, την πόρτα με το μυθολογικό γρύπα, έχει δημιουργηθεί εδώ και δεκαετίες ολόκληρη μυθολογία, περί τεκτονισμού ή σατανιστικών τελετών. Και τελικώς αποδεικνύεται «άνθρακας ο θησαυρός»: εξυπηρετούσε απλώς μια βιοτεχνία!
Δημοσίευση 17/11/2013 πηγή enet.gr (07:55)
